Referendumi thirret nga këshilli i komunës me iniciativë të tij për çështje që janë në kompetencën e tij.
Këshilli është i detyruar të thërrasë referendum me kërkesë të së paku 20% të votuesve.
Kërkesa për shpalljen e referendumit do t’i dorëzohet Këshilli i komunës me nënshkrimet e zgjedhësve të interesuar i jepet organit kompetent që mban evidencë për të drejtat e votimit të qytetarëve të komunës.
Pas kërkesës për shpalljen e referendumit, Këshilli i komunës, brenda 60 ditëve nga paraqitja e kërkesës, merr vendim për shpalljen e referendumit.
Vendimi për shpalljen e referendumit përmban temën e referendumit dhe ditën e mbajtjes së tij.
Vendimi për shpalljen e referendumit botohet në fletoren zyrtare të komunës dhe në gazetat e tjera informative të komunës.
Nga dita e shpalljes së vendimit për shpalljen e referendumit deri në ditën e mbajtjes së referendumit nuk mund të kalojnë jo më pak se 15 ditë dhe as më shumë se 60 ditë. Të drejtën e votës në referendum e kanë qytetarët që kanë të drejtë vote. Referendumin e zhvillon Komisioni për Zbatimin e Referendumit.
Kryetari dhe anëtarët e Komisionit emërohen nga Këshilli i Komunës.
Komisioni për Zbatimin e Referendumit:
- përcakton orën e votimit;
- kryen përgatitjet teknike për zbatimin e referendumit;
- përcakton qendrat e votimit;
- përcakton rezultatet e votimit dhe
- kujdeset për zbatimin ligjor të referendumit.
Për realizimin e votimit në referendum, Komisioni i vendvotimeve formon komisione për zbatimin e referendumit.
Komisionet sigurojnë korrektësinë dhe fshehtësinë e votimit.
Ora e votimit duhet të përcaktohet në mënyrë të tillë që të lejojë të gjithë qytetarët që kanë të drejtë vote të marrin pjesë në referendum.
Në qendrën e votimit ku kanë votuar të gjithë qytetarët e regjistruar në listën zgjedhore, votimi mund të përfundojë edhe para përfundimit të kohës së caktuar për votim.
Çështja, pra akti që është objekt i referendumit, duhet të paraqitet në mënyrë të përshtatshme në vendvotim.
Anëtarët e komisionit janë të detyruar t’i japin qytetarit që ka shkuar për të votuar me kërkesën e tij një shpjegim për temën e referendumit dhe mënyrën e votimit.
Në referendum çdo qytetar ka të drejtën e vetëm një vote.
Një qytetar mund të votojë vetëm personalisht.
Votimi bëhet me fletëvotim në referendum.
Përmbajtja e fletëvotimit përcaktohet nga Komisioni për Zbatimin e Referendumit. Pyetja në fletën e votimit duhet të formulohet saktë dhe pa mëdyshje në mënyrë që qytetari të përgjigjet me: pro ose kundër propozimit.
Qytetari deklarohet në referendum duke rrethuar fjalën “pro” ose “kundër” në fletën e votimit.
Kur në referendum paraqiten disa alternativa, qytetari deklarohet duke rrethuar fjalën pro ose kundër të alternativës që ka votuar.
Pas përfundimit të votimit, komisioni përcakton rezultatin e votimit në qendrën e votimit dhe përpilon procesverbal.
Formën dhe përmbajtjen e procesverbalit e përcakton Komisioni për Zbatimin e Referendumit.
Menjëherë pas përpilimit të procesverbalit, komisioni i paraqet raport Komisionit për Zbatimin e Referendumit.
Komisioni për Zbatimin e Referendumit e cakton rezultatin e referendumit në bazë të materialit votues të marrë nga të gjitha vendvotimet.
Vendimi i referendumit merret me shumicën e votave të zgjedhësve që kanë votuar, nëse kanë votuar më shumë se gjysma e numrit të përgjithshëm të zgjedhësve. Vendimi i marrë në referendum është i detyrueshëm dhe botohet në fletoren zyrtare të Komunës.
Komisioni për Zbatimin e Referendumit i paraqet raport Këshillit Komunal për referendumin e zhvilluar. Pyetja, pra akti që qytetarët nuk e kanë pranuar në referendum, nuk mund të paraqitet sërish në referendum, para skadimit të 6 muajve nga dita e mbajtjes së referendumit.
